Hayat bazen bize “önce bir şeyler düzelmeli, sonra sen gelişebilirsin” der.
Ama ben artık biliyorum ki: İyilik halimiz hayata mental yaklaşımlarımızla ilgili.
Ve bu cümleyi içselleştirmeme yardım eden şey,Martin Seligman’ın kuramsallaştırdığı pozitif psikolojinin temel ilkeleri oldu.
1998 yılında Martin Seligman, psikolojinin yönünü cesurca değiştirdi.
Psikolojiyi “neyin bozuk olduğunu anlamak”tan, “neyin işe yaradığını büyütmeye” evirdi.
Yani şunu söyledi:
“İnsan sadece tedavi edilmesi gereken bir varlık değildir.”Ona göre Pozitif Psikoloji, insanın güçlü yönlerine, potansiyeline, yaşam doyumuna ve psikolojik iyi oluşuna odaklanan bir psikoloji dalıdır. Hastalık ya da sorun odaklı olmak yerine, “ne iyi gidiyor ve bunu nasıl sürdürebiliriz?” sorusuna odaklanır.Martin Seligman öncesinde, Abraham Maslow, Carl Rogers gibi insancıl psikologlar da bu alanın temellerini atmıştı. Maslow’un “özgerçekleştirme” kavramı, aslında pozitif psikolojinin çekirdeğidir.
Ne İşe Yarar?
Pozitif psikoloji, sadece kişisel gelişim değil; eğitim, iş yaşamı, sağlık, liderlik gibi birçok alanda iyi oluşu artırmak için kullanılır.
Yani “nasıl daha iyi yaşarız?” sorusunun bilimsel cevabıdır.
Pozitif Psikoloji Ne Anlatır?
Pozitif psikoloji, bizim doğuştan getirdiğimiz güçlü yönleri, umut duygumuzu, ilişkilerimizi, amaçlarımızı, hatta günlük şükür pratiklerimizi inceler.
Seligman, bu yaklaşımı 5 temel kriterden oluşan PERMA modeliyle özetledi:
1. Positive Emotions (Olumlu Duygular) Bu yalnızca neşeli olmak değil; umut, şükran, ilham, sevgi, huzur gibi geniş bir duygu yelpazesini içerir.
Pozitif duygular; stresi azaltır, yaratıcı düşünceyi artırır ve zor zamanlarda dayanıklılık sağlar.
Seligman der ki:
“Olumlu duygular geçmişteki memnuniyet, şimdideki keyif ve gelecekteki umutla beslenir.”
Uygulama örneği: Günlük şükran yazıları tutmak, minnettarlık egzersizleri, doğada zaman geçirmek.
2. Engagement (Kendini Kaptırma / Akış)
Bu, kişinin yaptığı işe kendini tamamen vermesi, zamanın nasıl geçtiğini fark etmemesidir.
Psikolog Mihaly Csikszentmihalyi’nin “flow (akış)” kavramı bu başlıkla doğrudan ilişkilidir.
Seligman’a göre akış, yetkinlik hissi ve tatminin temelidir.
Uygulama örneği: Zorluk seviyesi uygun görevlerle meşgul olmak, yaratıcı projeler üretmek, müzikle, sanatla ilgilenmek.
3. Relationships (Olumlu İlişkiler)
Pozitif ilişkiler insanın iyi oluşunun kalbidir.
Sevgi, dostluk, empati, ait olma gibi duyguların beslendiği ilişkiler; insanı hem duygusal hem fiziksel olarak güçlendirir.
Seligman bu alanı, “hayatın anlamı ilişkilerle kurulur” diyerek açıklar.
Uygulama örneği: Aktif dinleme, kaliteli zaman, destek grupları, bağışlayıcılık.
4. Meaning (Anlam)
İnsan doğası anlam arar. Kendini daha büyük bir şeyin parçası hissetmek – bu ister inanç, ister toplumsal etki, ister sanatsal ifade olsun – psikolojik dayanıklılığı artırır.
Seligman’a göre anlam, hayatı sürdürülebilir kılar.
Uygulama örneği: Gönüllülük, sosyal girişimler, inanç sistemleri, toplumsal katkı projeleri.
5. Accomplishment (Başarma Duygusu)
İnsan yalnızca anlam aramaz, ilerleme ve başarı da ister.
Kendi hedeflerine ulaşmak, gelişmek, beceri kazanmak özsaygıyı besler.
Seligman, bu başlığı “motivasyonun temel itici gücü” olarak tanımlar.
Uygulama örneği: Kısa ve uzun vadeli hedefler belirlemek, gelişimi ölçmek, başarıyı kutlamak.
Bu yazıyı okuyan herkesin hemfikir olacağı kriterler bunlar. Fakat bana göre modern dünyada sürekli hırpalanan bizler için bu kriterleri yerine getirebilmenin başlangıç noktası niyet etmekten geçiyor. Farkındalık dediğimiz şey geldiği gibi durmuyor bedende.Tam da bu yüzden sürdürülebilir bir değişim ve farkındalık için ortaya keskin bir niyet koymak ve bu niyetin sorumluluğunu almak gerekiyor.
Peki Pozitif Psikoloji’nin Sosyal Girişimcilikle Bağı Ne?
Çok net söyleyeyim:
Pozitif psikoloji, sosyal girişimciliğin görünmeyen ruhudur.
Çünkü:Sosyal girişimcilik, Martin Seligman’ın PERMA modelindeki beş temel iyi oluş ilkesini sahada, gerçek hayatın içinde somutlaştırır:
– P – Pozitif Duygu: Sosyal girişimci, sadece kendi için değil, dokunduğu hayatlar için umut, iyimserlik ve moral yaratır. Bu duygular kalıcı bir etki bırakır.
– E – Engagement (Katılım): Sorun çözerken akışta olur. Zorluklara rağmen yaptığı işe tutkuyla bağlanır; bu bağ da başkalarına ilham verir.
– R – Relationships (İlişkiler): Sosyal etki tek başına yaratılmaz. Güven, dayanışma ve empatiyle örülü ilişkiler girişimin ruhudur.
– M – Meaning (Anlam): Belki de en güçlü bağ buradadır. Sosyal girişim, bireyin kendini aşmasını, daha büyük bir amaca hizmet etmesini sağlar.
– A – Accomplishment (Başarı): Elde edilen toplumsal fayda, yalnızca kişisel başarı değil; başkalarının hayatında gerçek, ölçülebilir bir fark yaratmaktır.
Kısaca: Sosyal girişimci, PERMA’nın her ilkesini yaşar, yaşatır ve yayar. Girişimi yalnızca bir çözüm değil, aynı zamanda bir iyi oluş pratiğidir.
Belki sende minik bir adım atarak başlayacaksın.
Belki kendine “Bugün en iyi neyi yapabilirim?” diye soracaksın.
İşte o anda, sadece kendin için değil, bir başkası için de etki yaratmaya başlayacaksın.
Bu yazıyı sana değil, içindeki o derin sese yazıyorum.
Ve diyorum ki:
Sen zaten başlamışsın. Sadece adı konmamış.
Sevgiyle Kalın